بزرگترین سایت ایرانشناسی. ایرانگردی .طبیعت گردی.گردشگری.تفریحی09197300073

غار کلماکره، غاری که سال گذشته به خاطر «جام شیردال»، درباره‌اش زیاد شنیده‌ایم، اما ناگفته‌ها درباره آن فراوان است؛ غاري كه در گزارش‌هاي باستان شناسان، فقط به سفال‌ها و كوزه‌هاي آن اشاره شده بود، اما بعدها به عنوان ششمين گنجينه باستان‌شناسي دنيا معرفي شد كه گنجینه بسیاری از موزه‌ها به آن تعلق دارد! غاري که پس از 16 سال در فهرست آثار ملی قرار گرفت، غاري که بدون نگهبان رها شده و هنوز بوی باروت از آن به مشام می‌رسد!

روزنامه توریسم نوشت:وقتی به «پلدختر» می‌روید و از هر کس آدرسش را می‌پرسيد، نگاهی به شما مي‌كند و مي‌گويد: غار کلماکره! تو هم آمدی دنبال گنج؟! ولي دیر آمدی! در نهایت، وقتي به یک اهل فن مي‌رسيد، مي‌گويد: برای رسیدن به دهانه غار کلماکره، كافي است از یک دره ۱۰ متری فرود انجام دهی!
سرزمين کوهستاني لرستان با وسعتي نزديک به 30 هزار کيلومتر مربع، بخشي از سرزمين ايران را به خود اختصاص داده است. در دل رشته کوههاي زاگرس که از شمال غرب تا جنوب شرق استان لرستان را فرا گرفته است، غارهاي متعددي وجود دارد که آثار متعددي از پيشينه کهن استقرار انسان در آنها يافت شده است. در دل هر يک از اين غارها، اشيا هنري و باستاني متعددي يافت شده است که نشان دهنده قدمت تاريخي اين سرزمين باستاني است. از قديمي‌ترين اقوام ساکن در لرستان، قوم کاسي‌ها است که قبل از مادها در اين سرزمين سکني گزيده اند. از غارهاي باستاني لرستان، غار «کلماکره» را بايد نام برد که داستاني شگفت انگيز و سرنوشتي پر از راز و رمز دارد.
در جنوب شهر خرم آباد مرکز استان لرستان و به فاصله 100 کيلومتري آن، شهر پلدختر قرار دارد. نام اين شهر برگرفته از پلي به همين نام است که در شمال شهر و در دروازه ورودي آن قرار دارد. اين پل عظيم در زمان ساسانيان بر روي رودخانه کشکان احداث شده است. کشکان از رودخانه هاي مهم استان است که از ارتفاعات شمالي سرچشمه گرفته و پس از پيوستن به رودخانه سيمره، رودخانه کرخه را تشکيل مي‌دهد که در دشت خوزستان جريان مي يابد.

 مسير دسترسي: براي دستيابي به غار كلماكره، بايد از داخل شهر پلدختر و پس از گذر از رودخانه کشکان و طي کردن منطقه اي به نام «کاوکالي»، پس از طي مسيري در حدود 20 کيلومتر در حاشيه رودخانه کشکان و در دامنه کوه مهله و سپس طي مسيري کوهستاني به طول حدود 15 کيلومتر، با پاي پياده به بالاي غار کلماکره رسيد.
کوه مهله که از نظر زمين شناسي، از تشکيلات آهکي تشکيل شده است، رشته کوهي است که در شمال پلدختر قرار دارد و رودخانه کشکان، آن را از ارتفاعات شرقي جدا مي‌کند. در بالاي ارتفاعات شرقي، منطقه‌اي به نام «واشيان» قرار دارد که جزو مناطق باستاني لرستان است.

زيستگاه كَلِ وحشي: ارتفاع غار از سطح زمين حدود 650 متر است که دهانه آن به طرف دره اي عميق گشوده شده و از منظرگاه آن مي‌توان جلگه سميره و کشکان را مشاهده کرد. اين غار در موقعيتي از دره قرار دارد که به شکل عادي قابل دسترسي نبوده و فقط توسط طناب‌هاي ويژه کوهنوردي و آويزان شدن از ارتفاعي حدود 15 متر، از طرف بالا قابل دسترسي است.
در زبان لري، «کلما» به معني محل زندگي «کَل» و «کره» يعني درخت انجير وحشي است و چون در دهانه اين غار درخت انجير وحشي قرار گرفته، بدين نام مشهور شده است، يعني غاري که محل زندگي کل وحشي بوده و درخت انجيري آن را فرا گرفته است. کشف غار و گنجينه فوق العاده گرانبهاي آن، داستاني بس شگفت انگيز است.

حكايت عجيب كلماكره: بر اساس گفته بوميان منطقه، يکي از اهالي کاوکالي، سالها پيش براي يافتن شکار به کوه مهله مي‌رود و بر حسب تصادف، به دره‌اي مي‌رسد که غار در دل صخره‌هاي آن قرار گرفته است. شکارچي بر روي صخره‌هاي مقابل غار به انتظار بز کوهي مي‌نشيند که شاهد ورودش به غار بوده و با دوربين شکاري، از دور نظاره‌گر درب ورودي غار مي‌شود. پس از مدتي مشاهده مي‌کند که «کل» در جلو غار ظاهر شده و پس از نگاهي به دره و کوه‌هاي اطراف، مجدداً به داخل غار باز مي‌گردد. شکارچي منتظر بازگشت کل مي‌ماند و پس از چند دقيقه، کل بر مي‌گردد و دوباره با حالت غرور، نظاره‌گر جلگه کشکان مي‌شود! شکارچي اين بار با دقت اين حيوان را نگاه مي‌كند و متوجه چسبيدن ريش‌هاي کل به هم مي‌شود که بيانگر وجود آب در داخل غار است، زيرا ريش کل در هنگام آب خوردن، خيس شده و به هم مي‌چسبد. شكارچي داستان كل را براي دو نفر از رفقايش بازگو مي‌کند و سه نفري تصميم مي‌گيرند با استفاده از طناب و وسايل اوليه، خود را به داخل غار برسانند و آن را بررسي کنند. آنها وقتي داخل غار مي‌شوند، پس از ديدن مناظر سحرآميز داخل غار و ستون‌هاي مرمرين آن، در پاي يکي از ستون‌ها، سكه‌اي قديمي پيدا مي‌کنند و در حالي که تحت تأثير شگفتي‌هاي درون غار قرار گرفته‌اند، بدون اينکه چيز بيشتري بيابند، آنجا را ترک مي‌کنند.

كشف اولين گنجينه: چند ماهي که مي‌گذرد، شکارچي کاشف غار، سکه را به يکي از عتيقه فروشان شهر کوهدشت نشان مي‌دهد. عتيقه فروش، خريدار مابقي سکه‌ها مي‌شود و به شکارچي مي‌گويد که اگر آن را از داخل زمين بيرون آورده باشي، بايد تعداد آن زياد باشد و هنگامي که شکارچي اظهار مي‌دارد که فقط يک سکه را روي زمين پيدا کرده است، عتيقه فروش او را راهنمايي مي‌کند که سقف محلي که سکه را پيدا کرده است، بشکافد و قطعاً گنجينه‌اي را خواهد يافت. شکارچي به اتفاق دوستانش دوباره به غار بر مي‌گردد و اولين گنجينه غار کلماکره که شامل سکه‌هاي نقره‌اي و تعدادي مجسمه نقره‌اي از اشکال حيوانات و جام‌هاي نقره‌اي است، از سقف غار يافت مي‌شود.
خبر كشف سكه‌هاي تاريخي همه جا مي‌پيچد تا اينكه آذرماه سال 1368 غار كلماكره مورد بازديد اکيپ کارشناسان ميراث فرهنگي استان لرستان و جمعي از کوهنوردان کرمانشاه قرار مي‌گيرد. پس از آن متأسفانه به علت عدم حفاظت کافي، گنجينه اصلي و گرانبهاي غار، غارت مي‌شود و بسياري از مجسمه‌هاي بي‌نظير و فوق‌العاده ارزشمند آن را قاچاقچيان به خارج از کشور منتقل مي‌كنند. بعدها معلوم شد چه بسيار افرادي كه از طريق قاچاق اشياي عتيقه کلماکره به ثروت‌هاي افسانه‌اي دست يافته‌اند، اما كساني هم بوده اند كه به خاطر عدم آشنايي با اصول غارنوردي، جان خود را از دست داده‌اند.

غنايم جنگي سرداران اسكندر: مجسمه‌هاي غار كلماكره عمدتاً نقره‌اي و شامل اشکال حيوانات وحشي، تنگ‌هاي نقره‌اي با برجستگي‌هاي بسيار زيبا، ريتون و سکه‌هاي طلا و نقره است که بخشي از آنها در موزه فلک الافلاک شهر خرم آباد نگهداري مي‌شود. تاکنون راز و رمز اين اشياي عتيقه در پرده‌اي از ابهام باقي مانده است، اما گمان مي‌رود ظروف نقره‌اي که به اشکال مختلف از غاز کلماکره به دست آمده است، بايد غنايمي باشد که «کاسيان» يعني ساکنان اصلي لرستان، از يغماگران و سپاهيان «آتني گون» بازپس گرفته‌اند. «آتني گون» از سرداران اسکندر مقدوني بوده که جهت دستيابي به همدان، از کوههاي لرستان عبور کرده است.
بر اساس مطالعات کميته غارنوردي استان کرمانشاه، مساحت کلي فضاهاي شناخته شده غار در حدود 4300 متر و طول فضاهاي متصل به هم و شناخته شده مسير فعلي آن در حدود 670 متر و ورودي آن دهانه‌اي طبيعي است که در دل صخره و به سمت غرب دره باز مي‌شود. قسمت ورودي غار داراي فضايي به طول تقريبي 20 متر و به عرض حدود 8 متر است که پس از طي کردن آن، به چهار تالار نسبتاً گسترده دست خواهيم يافت.

ردّپاي كَلِ تشنه: کف تالارها و دهليزهاي ارتباطي غار، بسيار پر فراز و نشيب و ناهموار است. در تالار اول، آبچال کوچکي به شکل گشنيز وجود دارد که سطح آب، آن ثابت است و با برداشت آب، مجدداً آب زيرزميني نفوذ کرده و در سطح ثابتي قرار مي‌گيرد (در حقيقت ريشِ کَل توسط اين آب خيس شده بود!) دهليزي کوچک به طول تقريبي 4 متر و به ارتفاع 3 متر، تالار اول را به تالارهاي بعدي ارتباط مي‌دهد. آويزهاي شکوهمند و به اشکال مختلف و ستون‌هاي رسوبي مرمرين تالارها که برخي از آنها تا ارتفاع 15 متر قد برافراشته و به چکيده‌هاي سقف غار متصل شده‌اند، از جمله زيبايي‌هاي توصيف ناپذير و طبيعي اين مکان شگفت انگيز است، تا جايي كه قطر يکي از ستون‌هاي تالار سوم، حدود 4 متر است.

زيستگاه كهن انسان: گيرايي منظر حيرت آور ستون‌هاي مرمري و تلألو سطوح آذين بسته شده جانبي غار و وجود آب کافي در آن، احتمالاً در دوره‌هايي از تاريخ دلبستگي‌هايي را در انسان‌هاي آن روزگار برانگيخته است، به نوعي که در ادوار مختلف، گروه‌هاي مختلفي از انسان‌‌ها در اين غار زندگي کرده‌اند. علاوه بر اشيا کشف شده، شواهدي همچون ديوار چيني‌هاي دست‌ساز با سنگ و گچ و کاه گل و قطعات پراکنده سفال در تالار اول و خمره‌هاي موجود در روي ستون‌هاي دو تا سه متري استلاگميت و قطعات سفالين شکسته در تالار دوم و سوم، نشانه وجود زندگي در اين غار سحرآميز است. به هر تقدير، اين مکان نويافته رازآميز، نه تنها از لحاظ بازشناسي تحولات فرهنگي بشر، اثري عميق و قابل تأمل است، که از حيث تحولات زمين شناسي و غار شناسي نيز در خور اهميت و پژوهش است.

ششمين گنجينه بزرگ دنيا: اطلاعات به دست آمده از اشیاء منسوب به غار کلماکره، حاکی از آن است که این مجموعه بسيار ارزشمند، یکی از شش گنجینه بزرگ کشف شده در جهان است. وجود سفال‌های نئوایلامی در درون غار می‌تواند مدرک معتبر در تاُیید محل این گنجینه باشد. مناظر ونمادهای بسیار بدیع وزیبای غار نيز می‌تواند از مواریث ارزشمند طبیعی کشور به حساب آید و همچنین وجود آثار و بقایای گذشته، ارزش فرهنگی قابل توجهي به کلماکره داده است.
متأسفانه بسیاری از پدیده‌های توصیف ناپذیر وطبیعی این مکان شگفت انگیز وآثار ۲۷۰۰ ساله آن به امید گنج‌یابی، توسط سوداگران آثار عتیقه منهدم شده است، اما در عين حال، حوضچه‌های پر از آب، دهلیزها و حفره‌هایی که مکان مخفی کردن اشیاء درون غار بوده، ازجلوه های منحصر بفرد غار باستانی کلماکره به حساب می‌آید.

بازگشت سلطان «کلماکره»: «شیردال» باستانی كه سال گذشته از آمریکا مسترد شده، یکی از دو هزار اثر غار «کلماکره» پلدختر است که طی مذاکرات سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، به کشور بازگشت.
جام شیردال مربوط به دوره هخمامنشی و احتمالاً 500 سال پیش از میلاد مسیح است که توسط قاچاقچیان عرب در سال 2000 از سوئیس به آمریکا برده شده و برای آنکه این جام از مرز آمریکا عبور کند، به عنوان اثري متعلق به كشور سوریه ثبت شده و 950 دلار برای آن قيمت‌گذاري شده بود. پس از ضبط جام و بررسی سه کارشناس آمریکایی، مشخص شد که «شیردال» حدود 26 سال پيش، همراه با چندين اشياي باستاني، از غار کلماکره پلدختر به سرقت رفته است.